ในกัมมปัจจัย มี 7 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 1 วาระ ในอาหารปัจจัย มี 7 วาระ
ในอินทริยปัจจัย ในฌานปัจจัย ในมัคคปัจจัย แต่ละปัจจัยมี 7 วาระ ในสัมปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 3 วาระ
ในนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 5 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 13 วาระ.
พึงนับอย่างนี้.
ปัจจนียานุโลมนัย จบ
มิจฉัตตติกะที่ 15 จบ

อรรถกถามิจฉัตตติกะ

ใน มิจฉัตตติกะ มิจฉัตตนิยตธรรม ย่อมไม่เป็นปัจจัยโดยปัจจัย
ไร ๆ แก่สัมมมัตตนิยตธรรม หรือสัมมมัตตนิยตธรรม ย่อมไม่เป็นปัจจัยโดยปัจจัย
ไร ๆ แก่มิจฉัตตนิยธรรม มิจฉัตตนิยตธรรม หรือสัมมัตตนิยธรรม ชื่อว่า
เว้นสหชาตาธิปติปัจจัย ย่อมไม่มี. ใน สัมมัตตนิยตธรรมย่อมไม่มีอารัม-
มณปุเรชาต¹ ปัจจัยโดยแน่นอน (คือ สัมมัตตนิยตธรรมไม่เป็นอารัมมณ-
ปุเรชาตปัจจัยแน่นอน). ใน มิจฉัตตนิยตธรรม มีอารัมมณปุเรชาตปัจจัย.
นิยตมิจฉาทิฏฐิ พึงปรารภอนิยตจิตเกิดขึ้นได้ นิยตจิตย่อมไม่ปรารภ
นิยตจิตที่เหลือเกิดขึ้น. ธรรมอะไร ๆ ย่อมไม่ทำมิจฉัตตนิยตธรรมให้หนักเกิด
ขึ้น กุศลย่อมไม่เป็นอุปนิสสยปัจจัยแก่มิจฉัตตนิยตธรรม คำที่เหลือในอธิการนี้
พึงทราบตามนัยที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ในบาลี.
อรรถกถามิจฉัตตติกะ จบ
1. ของไทยหน้า 663 บรรทัดที่ 1 เป็น วตฺถุปุเรชาต แต่ผิดสภาวะ จึงแปลตามบาลี
พม่าที่เป็น อารมฺมณปุเรชาต.

16. มัคคารัมมณติกะ

ปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

1. เหตุปัจจัย

[1768] 1. มัคคารัมมณธรรม อาศัยมัคคารัมมณธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
2. มัคคาธิปติธรรม อาศัยมัคคารัมมณธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 ที่เป็นมัคคาธิปติธรรม อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นมัคคารัมมณ-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ.
3. มัคคารัมมณธรรม และมัคคาธิปติธรรม อาศัย
มัคคารัมมณธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 ที่เป็นมัคคารัมมณธรรม และมัคคาธิปติธรรม อาศัย
ขันธ์ 1 ที่เป็นมัคคารัมมณธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
[1769] 4. มัคคเหตุกธรรม อาศัยมัคคเหตุกธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นมัคคเหตุกธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ.